در مشاغل مختلف لباس کار به دلایل ایمنی و شرایط شغلی به کار گرفته می‌شود و عدم استفاده از آن ممکن است باعث بروز اتفاقات جبران‌ناپذیری شود. بهره‌گیری از لباس کار علاوه بر موارد ایمنی، می‌تواند با یک‌دست کردن ظاهر کارمندان در محیط کار، نظم و زیبایی خاصی به فضای کار شما ببخشد. بدیهی است که انتخاب لباس کار به شرایط شغلی افراد مختلف بستگی دارد. پوشیدن لباس کار در بعضی از مشاغل مانند مهندسان ساختمان، کارگران جاده‌سازی و…، شرایط حمل‌کردن برخی از وسایل را نیز ساده‌تر می‌کند و افراد می‌توانند مواردی مانند تلفن همراه صنعتی، بی‌سیم، دفترچه یادداشت و… را به‌راحتی با خود حمل کنند. برای مثال لباسی که باید آتش‌نشانان مورد استفاده قرار گیرد با لباس کارگران ساختمانی متفاوت است و هر یک دارای ویژگی‌های مخصوص به خود هستند. با توجه به نیازهای مختلفی که نسبت به لباس کار در مشاغل وجود دارد، این لباس‌ها با استفاده از پارچه‌های مختلفی تهیه می‌شوند. در این مطلب قصد داریم به بررسی انواع پارچه لباس کار بپردازیم و ویژگی‌های هر یک را مورد بررسی قرار دهیم.
پارچه لباس کار چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
همان‌طور که اشاره شد، نیاز مشاغل در انتخاب نوع پارچه تعیین کننده است و اولین موردی که در این زمینه باید مدنظر قرار داد، ویژگی‌های شغلی و هدف از استفاده لباس کار در آن شغل است. برای مثال در لباس آتش‌نشان‌ها از پارچه با مقاومت بالا در برابر آتش استفاده می‌شود. برای کارگران ساختمانی باید از پارچه‌هایی استفاده کرد که در برابر برش و ضربه از مقاومت مناسبی برخوردار باشند. دیگر موردی که در زمینه آماده‌سازی لباس‌های کار مهم است، آب‌وهوای محیط و فصل کار در سال است. در فصول سرد سال یا در مناطق سردسیر باید از پارچه‌های ضخیم‌تر برای دوختن لباس کار استفاده کرد تا افراد بتوانند بدون مشکل و با راندمان کاری مناسب به فعالیت خود بپردازند. سومین ویژگی که درباره لباس‌های کار مورد بررسی قرار می‌دهیم، یک‌تکه (یکسره) یا دو تکه بودن لباس کار است.
یک‌تکه یا دوتکه بودن لباس کار نیز به شرایط شغلی بستگی دارد. مهم‌ترین مزیت و ویژگی لباس کارهای یکسره این است که به شکل کامل بدن را می‌پوشاند و از برخورد مواد با بدن و لباس‌های دیگر جلوگیری می‌کند. استفاده از لباس کار یکسره در مشاغل صنعتی، به‌ویژه مشاغلی که با ماشین‌آلات سروکار دارند، رایج است. پوشیدن و تعویض راحت لباس و برخورداری از جیب‌های متعدد برای نگهداری وسایل از مهم‌ترین ویژگی‌های لباس کار دوتکه است. در صورتی که لباس کار دو تکه برای فصل زمستان آماده شده باشد و ضخامت آن بیشتر باشد، به آن کاپشن شلوار نیز می‌گویند. به دلیل راحتی در استفاده از لباس کار دوتکه، این لباس کار در میان نیروهای کار فنی، مهندسی و… از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است.
نکات مهمی که باید در انتخاب پارچه لباس کار مدنظر قرار دهید
- اگر افراد با حرارت سروکار دارند، باید لباس کار دارای پوشش‌های مناسب مانند پوشش آلومینیومی باشد تا بتواند در برابر ۹۰ درصد اشعه‌های مادون قرمز مقاومت کند.
- لباس کار باید به نحوی تهیه و دوخته شده باشد که فرد مصون از خطرات احتمالی باشد.
- لباس کار باید کاملاً متناسب با سایز افراد باشد.
- در صورتی که وجود آستین باعث افزایش خطر برای افراد شود، باید لباس کار به شکل آستین‌کوتاه تهیه شود.
- در صورتی که افراد در فضاهای آلوده کار می‌کنند، لباس کار باید کاملاً پوشاننده باشد و آب و آلودگی را از خود عبور ندهد.
- اگر نیروی کار در منطقه سردسیر مشغول است، باید علاوه بر لباس کار ضد آب، بارانی و کلاه نیز تهیه شود.
- در صورت کار در معرض حرارت و آتش، باید از لباس کار نسوز یکسره استفاده شود.
بهترین لباس کارها از چه پارچه‌ای دوخته می‌شوند؟
حال که با ویژگی‌های لباس کار و شرایط دوخت و آماده‌سازی آن آشنا شدید، قصد داریم به بررسی انواع پارچه مخصوص دوخت لباس کار بپردازیم.
۱- پارچه پنبه
در تهیه برخی از لباس‌های کار از دو نوع پارچه پنبه صددرصد و هفتاد درصد استفاده می‌شود. پارچه‌ای که از پنبه طبیعی ساخته شده باشد، بسیار نرم و راحت است. امکان شست‌وشوی پارچه پنبه در دمای ۹۰ درجه سانتی‌گراد نیز وجود دارد. ویژگی‌های منحصر به فرد پارچه پنبه سبب شده تا این پارچه، انتخاب اول برای دوخت لباس کار در برخی از مشاغل باشد. لباس کار از جنس پارچه پنبه برای کار در محیط‌های نزدیک به ذغال و آتش مناسب است.
۲- پارچه برزنت
استحکام و مقاومت بالا در کنار خاصیت کشسانی و انعطاف پارچه برزنت باعث شده است تا این پارچه در تهیه بسیاری از لباس‌های کار استفاده شود. معمولاً در طراحی لباس کار با پارچه برزنت، از پنبه یا پلی‌استر نیز استفاده می‌شود.
۳- پارچه تویل (جناغی)
پارچه تویل یا جناغی که از ترکیبات پلی‌استری تهیه می‌شود، از پارچه‌های پرکاربرد در زمینه تولید لباس کار است. یکی از مزیت‌های پارچه تویل یا جناغی، حفظ رنگ یا شکل خود پس از شست‌وشو است. از جمله ویژگی‌های پارچه جناغی می‌توان به تطبیق‌پذیری بالا، ضخامت و وزن بیشتر، لطافت بالا و دوام مطلوب اشاره کرد.
۴- پارچه از جنس لحاف
در شرایطی که نیاز به عایق‌بندی و گرمایش مناسب در لباس کار را دارید، پارچه از جنس لحاف انتخاب مناسبی است. این نوع از پارچه‌ها ساختاری سه‌لایه دارند که در لایه میانی پلی‌استر به‌عنوان عایق گرمایی قرار گرفته است. با استفاده از امواج اولتراسونیک این سه لایه پارچه به یکدیگر متصل می‌شوند و می‌توان مقاومت این پارچه را مطلوب توصیف کرد.
۵- پارچه تترون بیمارستانی
پارچه تترون بیمارستانی همان پارچه‌ای است که برای تهیه لباس‌های بیماران استفاده می‌شود و حتماً تا به حال آن را مشاهده کرده‌اید. این پارچه به شکل گسترده در تهیه لباس‌های بیمارستانی کاربرد دارد و سالانه در ابعاد وسیع توسط شرکت‌های نساجی تولید می‌شود. در هنگام انتخاب پارچه تترون بیمارستانی حتماً توجه داشته باشید که این پارچه ضد آب باشد و بدن‌نما نباشد. به دلیل نیاز بیمارستان به لباس‌های سبک، معمولاً مراکز درمانی پارچه تترون با وزنی در حدود ۱۵۰ تا ۱۷۵ گرم به‌ازای هر متر را خریداری می‌کنند.
۶- پارچه ترگال
پارچه ترگال از نظر ساختار به پارچه تترون شباهت دارد؛ اما تفاوت مهم میان این دو نوع پارچه، ضخامت بیشتر پارچه ترگال است. به نسبت ضخامت بالای این پارچه، ترگال پارچه‌ای خنک محسوب می‌شود و این ویژگی باعث می‌شود تا بتوان از آن در تهیه روپوش‌های آزمایشگاهی، روپوش پزشکی، لباس‌های آشپزی، روپوش‌های کارگاهی، لباس فرم دانش‌آموزان و… استفاده کرد. در تهیه پارچه ترگال از ویسکوز و پلی‌استر استفاده می‌شود. پارچه ترگال با ضخامت بیشتر نیز تولید می‌شود و می‌توانید در برخی فصول سرد و مناطق سردسیر از پارچه ترگال ضخیم بهره بگیرید.
۷- پارچه لباس کار کتان
پارچه‌های کتان که برای تهیه لباس کار مورد استفاده قرار می‌گیرند، به سه دسته ۳۰، ۷۰ و ۱۰۰ درصد تقسیم‌بندی می‌شوند. به دلیل تفاوت در میزان پنبه به‌کاررفته در تهیه این سه نوع کتان، وزن این پارچه در بازه ۳۳۰ تا ۴۸۰ گرم متغیر است. هرچه درصد پنبه به‌کاررفته در پارچه کتان بیشتر باشد، وزن آن نیز بیشتر خواهد بود. به دلیل مقاومت بالای پارچه کتان در برابر حرارت، پیشنهاد می‌شود افرادی که به فرزکاری، جوشکاری و… مشغول هستند از لباس کار کتان استفاده کنند.
۸- پارچه‌های تریکو
پارچه تریکو به دلیل خاصیت انعطاف‌پذیری، قابلیت تنفس مناسب، نرم بودن، چروک‌پذیری کم، مقاومت و دوام بالا گزینه‌ای مناسب برای تهیه لباس کار محسوب می‌شود. در تهیه این پارچه در کنار نخ پنبه از اسپندکس یا پلی‌استر اسپندکس استفاده می‌شود. استفاده از این پارچه‌ها در کنار نخ پنبه باعث می‌شود مقاومت و دوام این پارچه افزایش یابد و خاصیت کشسانی چهار طرفه در این پارچه ایجاد شود. خاصیت کشسانی چهار طرفه پارچه‌های تریکو راحتی لباس در تن افراد را تضمین می‌کند.
۹- پارچه کجراه
همان‌طور که از نام این پارچه پیداست، در ساختار آن خطوط کجی وجود دارند. به دلیل مقاومت بالا در برابر برش و ضخامت مناسب از این پارچه اغلب جهت تولید و دوخت لباس کارهای کارگاه و صنعتی استفاده می‌شود. ضخامت پارچه کجراه نسبت به پارچه‌های تترون و ترگال بیشتر است و لباس کارهای با پارچه کجراه، لباس‌های گرمی محسوب می‌شوند و می‌توانید از آن‌ها در فصول سرد سال نیز بهره بگیرید. پارچه کجراه از فلامنت، پنبه یا ویسکوز تهیه می‌شود و از این پارچه‌ها با عنوانی مانند فلامنت کجراه و.. نیز یاد می‌شود. در تهیه برخی از پارچه‌های کجراه از ترکیبات این نخ‌ها استفاده می‌شود که به برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: پلی‌استر پنبه – فلامنت، پلی‌استر – فلامنت، پنبه – پلی‌استر و… . وزن هر متر از پارچه کجراه حدود ۲۸۰ گرم است. در صورت افزایش میزان پنبه موجود در پارچه کجراه وزن این پارچه افزایش می‌یابد. از این پارچه در تهیه و تولید لباس فرم مدارس، لباس کادر درمان، لباس ورزشی، لباس کار در محیط‌های مختلف صنعتی و… استفاده می‌شود.
۱۰- لباس کار آستردار با پارچه شمعی
پارچه شمعی یکی از انواع پارچه‌های برزنتی است که علاوه بر مقاومت و دوام بالا، در دفع آب نیز قابلیت بالایی دارد. ویژگی مهم پارچه شمعی این است که آب و هیچ‌گونه ماده‌ای از آن عبور نمی‌کند. دوام لباس کار با پارچه شمعی به شکلی است که می‌توانید در طولانی‌مدت از آن بدون هیچ‌گونه مشکلی استفاده کنید. لباس کار شمعی علاوه بر مقاومت در برابر نفوذ آب، خاصیت UV نیز دارد و نور مضر خورشید را از خود عبور نمی‌دهد. در این دسته از لباس‌های کار آستر نیز دوخته می‌شود تا راحتی لباس افزایش یابد. از لباس کار آستردار با پارچه شمعی برای تهیه لباس کار افراد شاغل در فضای باز، نیروی کار سدها و… استفاده می‌شود.
۱۱- سایر پارچه‌های لباس کار
برخی از مشاغل به دلیل شرایط کاری خاص خود به لباس کار با پارچه‌هایی با مقاومت بیشتر در برابر کشش، سایش، حرارت یا رطوبت نیاز دارند. لباس کار برای آتش‌نشان‌ها در این دسته از لباس‌های کار قرار می‌گیرند. معمولاً پارچه این دسته از لباس کارها به شکل سفارشی تهیه می‌شود. برای مثال در تهیه لباس آتش‌نشانی از پارچه نومکس که پارچه‌ای نسوز، ضد حرارت و ضد آتش محسوب می‌شود، استفاده می‌کنند. برای کاهش تعریق و افزایش میزان جریان هوا، بخش داخلی لباس آتش‌نشان‌ها از جنس گورتکس است.
روانشناسی رنگ پارچه در لباس کار
با توجه به روانشناسی رنگ‌ها، انتخاب رنگ‌ها برای لباس‌ها و محیط حائز اهمیت است و بر روی وضعیت روحی افراد تاثیر بسزایی دارد. انتخاب رنگ‌های تیره پس از مدتی می‌تواند باعث افسردگی و یکنواختی شود؛ در حالی که انتخاب رنگ‌های روشن می‌تواند باعث افزایش نشاط و انرژی افراد شود. بنابراین پیشنهاد می‌شود در هنگام رنگ لباس کار نهایت دقت خود را به کار ببندید. البته توجه داشته باشید که اجباری در انتخاب رنگ‌هایی که معرفی می‌کنیم وجود ندارد؛ اما استفاده از این رنگ‌ها می‌تواند راندمان کاری را در محیط کار شما بهبود بخشد. در این ادامه به بررسی روانشناسی رنگ‌ها می‌پردازیم و رنگ‌های پیشنهادی برای لباس کار را معرفی می‌کنیم.
۱- لباس کار با رنگ آبی
رنگ آبی، رنگی آرامش‌بخش است و می‌تواند در افزایش اعتمادبه‌نفس و احساس امنیت تأثیرگذار باشد. این رنگ حس طراوت و خنکی را به افراد القا می‌کند. اگر فضای کاری مدنظر شما پرتنش و دارای فشار روحی بالاست، رنگ آبی، رنگی مناسب برای لباس کار شماست.
۲- لباس کار با رنگ نارنجی
رنگ نارنجی در تقویت حس شادی، اشتیاق، تحرک، موفقیت و انرژی بسیار موثر است. علاوه بر این موارد، رنگ نارنجی در تقویت حافظه و افزایش اکسیژن‌رسانی نیز تأثیر بسزایی دارد. استفاده از این رنگ در تهیه لباس کار می‌تواند باعث افزایش انرژی افراد و بالا رفتن راندمان کاری شود. استفاده از رنگ نارنجی در لباس کار مشاغل صنعتی و کارگاهی می‌تواند انتخاب هوشمندانه‌ای باشد.
۳- لباس کار با رنگ زرد
رنگ زرد بیانگر انرژی زیاد است و می‌تواند باعث تغییر حالت روحی افراد افسرده شود. انتخاب رنگ زرد می‌تواند در افزایش روحیه و انگیزه افراد سازمان موثر باشد و اعتمادبه‌نفس افراد را افزایش دهد. البته این نکته را باید در نظر داشته باشید که استفاده از رنگ‌هایی مانند زرد و نارنجی، ممکن است پس از گذشت مدت‌زمان طولانی باعث خسته شدن چشم شود. از این رو پیشنهاد می‌شود تمام لباس کار از این رنگ‌ها نباشد و در بخشی از آن‌ها از رنگ زرد یا نارنجی استفاده شود.
۴- لباس کار با رنگ سفید
رنگ سفید حس پاکیزگی و نظافت را به افراد القا می‌کند و باعث کاهش استرس می‌شود. دلیل استفاده از رنگ سفید در بیمارستان‌ها نیز پاکیزگی بیشتر است. به دلیل اینکه کثیفی‌ها بر روی لباس سفید بیشتر نمایان می‌شود، پزشکان و پرستاران می‌توانند به‌راحتی کثیفی را بر روی لباس خود تشخیص دهند و لباس خود را تعویض کنند.
۵- لباس کار با رنگ قرمز
رنگ قرمز نماد شور، هیجان، اشتیاق و شجاعت است و انتخاب این رنگ به‌عنوان رنگ لباس کار می‌تواند قدرت و اعتمادبه‌نفس افراد را تقویت کند. به همین دلیل است که در برخی از مشاغل که افراد باید پرتلاش و سخت‌کوش باشند، از رنگ قرمز به‌عنوان رنگ لباس کار استفاده می‌شود.
کلام آخر؛ چرا کیفیت پارچه لباس کار اهمیت دارد؟
با مطالعه متن فوق دریافتیم که لباس کار در مشاغل مختلف باید نیازهای آن شغل را تامین کند و علاوه بر تأمین ویژگی‌های مدنظر، راحت و انعطاف‌پذیر باشد. در صورتی که لباس کار از راحتی و انعطاف مناسب برخوردار نباشد، کارایی و راندمان کاری افراد کاهش می‌یابد. پیشنهاد می‌شود در هنگام انتخاب لباس کار، راحتی و انعطاف را در نظر بگیرید و بسته به نیازهای شغل مدنظر، پارچه با ویژگی‌های مناسب را انتخاب کنید. عدم استفاده از لباس کار مناسب ممکن است حتی در مواردی باعث آسیب جانی برای نیروی کار شود. بنابراین حتماً در هنگام تهیه لباس که به نکات ایمنی لباس کار در بخش‌های قبلی به آن‌ها اشاره کردیم، دقت کنید. علاوه بر این موارد، رنگ و طراحی ظاهری لباس کار نیز می‌تواند در بهبود روحیه و انگیزه افراد مؤثر باشد. لباس کار مناسب لباسی است که در آن هر سه مورد راحتی، ویژگی‌های ایمنی و انتخاب رنگ مناسب لحاظ شده باشد.
